In het onderwijs wordt er nog niet zo vaak over spellingbewustzijn gesproken. Jammer, want uit onderzoek blijkt dat kinderen (ook de zwakkere spellers!) die leren spellingbewust te zijn, betere resultaten laten zien. Maar wat is spellingbewustzijn, waarom is het zo interessant om je erin te verdiepen en hoe kun je hier in de praktijk aan werken?
Wat is spellingbewustzijn?
Iedereen vraagt zich wel eens af of je het net opgeschreven woord, goed gespeld hebt. Ervaren schrijvers kunnen over algemeen goed aangeven van welke woorden zij denken dat de spelling correct is en over welke woorden zij over de spelling twijfelen. Precies deze vaardigheid noemen we spellingbewustzijn; het vermogen tot reflectie over je eigen spellingvaardigheid.
Metacognitie
Metacognitie is het vermogen om op je eigen cognitieve processen en strategieën te reflecteren. Oftewel, kinderen bij wie het metacognitief bewustzijn goed ontwikkeld is, kennen hun eigen sterke én zwakke punten, kunnen vertellen welke strategie zij gebruiken bij het uitvoeren van (schoolse) taak en kunnen een beschrijving geven van de manier waarop zij leren. Kortom, je bent je heel bewust van wat je doet en hoe je dat doet.
Een goed ontwikkeld metacognitief bewustzijn stelt je dus in staat om terug te kijken op je handelen, strategie en resultaten om de volgende taak vervolgens beter en efficiënter aan te kunnen pakken.
Metacognitie is een onderdeel van de executieve functies.
Spellingbewustzijn en metacognitie
Spellingbewustzijn is dus een vorm van metacognitie. Om de spellingvaardigheid van kinderen te vergroten, is het van belang om kinderen veel te laten oefenen met het schrijven van woorden. Maar alleen het oefenen van woorden is eigenlijk niet voldoende. Wanneer er niet wordt nagedacht over een strategie, is het leerrendement vele malen lager. Veel spellingoefeningen zijn oefeningen waarbij woordjes ingevuld moeten worden (die al dan niet alleen maar overgeschreven hoeven te worden), waarbij een keuze gemaakt moet worden (bijvoorbeeld ‘vul in: ei of ij’ wat neerkomt op 50% kans dat het goed ‘geraden’ wordt) of het overschrijven van bijvoorbeeld het woordpakket (ook veel online spellingoefeningen behoren hiertoe). Deze oefeningen helpen kinderen vaak onvoldoende in het ontwikkelen van goed spellingbewustzijn; weten wat je al weet en wat je niet zeker weet.
Spellingbewustzijn, metacognitie en de materialen van Powerspel
De materialen van Powerspel zijn ontwikkeld om kinderen spelend en bewegend te laten leren. Daarnaast zijn de materialen en bijbehorende spellen en werkvormen ook erg goed te gebruiken om het spellingbewustzijn en de metacognitie te oefenen.
Voorbeeld leermat spelling
Neem bijvoorbeeld de leermat spelling. Uiteraard zijn er een heleboel werkvormen te bedenken bij deze leermat, dus voor het overzicht noemen we er slechts drie.
Voorbeeld 1
In tweetallen wordt er om de beurt een pittenzakje gegooid. De ene leerling gooit het zakje, de andere leerling bedenkt een woord bij die categorie. Beide leerlingen schrijven het woord op. De antwoorden met elkaar vergeleken en eventueel opgezocht en / of gecorrigeerd. Daarna draaien de rollen om. Bij vijf (of tien) woorden, laten de kinderen de geschreven woorden aan de leerkracht zien en kunnen de kinderen een nieuwe ronde / activiteit starten.
Het bedenken van woord bij een categorie, vraagt van kinderen een andere vorm van spellingvaardigheid dan het overschrijven of invullen van een woord. Op deze manier oefen je spelend en bewegend aan het spellingbewustzijn en de metacognitie.
Voorbeeld 2
Maak kaartjes van de woordpakketwoorden (of laat de kinderen dit maken) en verspreid deze over het plein, de zandbak, het klaslokaal, enz. De kinderen mogen de kaartjes zoeken en het gevonden kaartje op de juiste categorie op de leermat leggen. In een gegeven woord nagaan welke spellingsregel zit, draagt absoluut bij aan spellingbewustzijn en metacognitie.
Voorbeeld 3
Dit voorbeeld kun je als vervolg op voorbeeld 2 gebruiken. Kies een woord waarvan het woordkaartje op de leermat ligt en laat de kinderen het woord opschrijven. Weet je het woord, dan kun je het direct opschrijven. Twijfel je, dan kun je beter even gaan kijken bij de leermat. Maar bij welke categorie ligt het kaartje? Weer een goed voorbeeld hoe je met kinderen aan spellingbewustzijn en metacognitie kunt werken.
Er is overigens niets mis, met even gaan kijken op het kaartje. Want van je zelf weten, dat je nog twijfelt over hoe je dit woord schrijft is ontzettend knap! Evenals dat je wel (of niet) weet waar je dit kaartje kunt vinden. Dan ben je super spellingbewust.
Dobbelstenen en draaischijven
Ook voor de dobbelstenen en draaischijven spelling, al dan niet in combinatie met de te downloaden spellen, geldt dat deze uitermate geschikt zijn om met kinderen te werken aan spellingbewustzijn en metacognitie. Net als bij de leermatten wordt er geoefend door woorden te bedenken bij een categorie, moet er nagedacht worden bij welke categorie een woord hoort, moeten woorden worden opgeschreven en gecontroleerd worden, enz.
Zelf aan de slag!
Nu je weet wat spellingbewustzijn en metacognitie is, kun je er zelf ook actief mee aan de slag gaan. Dat kun je mét maar ook zonder de materialen van Powerspel doen. Natuurlijk kun je ook zelf aan de slag gaan. Door de materialen van Powerspel te gebruiken, hoef je zelf weinig tot niets meer voor te bereiden, wat een groot voordeel kan zijn. Succes!
Spelling
Geraadpleegde bronnen:
wij-leren
expertisecentrum-dyslexie